Κρυονέρι Κορινθίας

Το Κρυονέρι βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του νομού Κορινθίας, 42 χλμ. νοτιοδυτικά της Κορίνθου και υπάγεται διοικητικά στο Δήμο Σικυωνίων. Απέχει 13 χιλιόμετρα από το Κιάτο και είναι χτισμένο σε υψόμετρο 749 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας. Πήρε το όνομά του από τα πολλά και καθαρά νερά που πηγάζουν εδώ. Τα όρια του χωριού περιλαμβάνουν έκταση 25.000 στρέμματα και έχει 961 κατοίκους(απογραφή 2001).

Απλώνεται κυρίως σε δύο πλαγιές τις οποίες διατρέχει χείμαρρος που πηγάζει από την κεντρική βρύση του χωριού την ’νω Κρήνη και αποτελεί παρακλάδι του ποταμού Ελλισώνα. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ο οικισμός απλώνονταν δεξιά και αριστερά της ’νω κρήνης ενώ σπίτια διατηρούνται ακόμα και σήμερα πλησίον της Κάτω κρήνης όπου κατά το παρελθόν οι κάτοικοι χρησιμοποιούσαν το νερό της τόσο για ύδρευση, άρδευση ( μετέφεραν νερό με πήλινες στάμνες και βαρέλια ) όσο για πλύσιμο (κυρίως ρούχων).

Το χωριό με τις πολλές πηγές κατά την προφορική παράδοση ιδρύθηκε τους χρόνους Τουρκοκρατίας και οι περισσότεροι κάτοικοι προέρχονταν από διπλανά χωριά τα οποία εγκαταλείφθηκαν όπως το Ραψψομάτι, το Τζαμί και η Λέχωβα. Το σίγουρο είναι ότι στην περιοχή πρέπει να υπήρχε ένας μικρός οικισμός που αποτελούσε συνέχεια κατοίκισης από την αρχαιότητα καθώς στην περιοχή του νεκροταφείου του χωριού έχουν βρεθεί οικοδομικά λείψανα, μια παλαιοχριστιανική βασιλική ( 6ος αιώνας μ. Χ ) ενώ στα δεξιά και προς τον ποταμό Ελλισώνα είχαν έρθει στο φως αρκετοί τάφοι των Προχριστιανικών (Μυκηναϊκή περίοδος 1250 π. Χ) και Χριστιανικών χρόνων. Από τις παλαιότερες εκκλησίες του χωριού είναι η εκκλησία της Παναγίας στο νεκροταφείο και η εκκλησία της Παναγίας στο Ραψψομάτι(μάλλον η κεντρική εκκλησία που υπήρχε εκεί).Το προηγούμενο όνομά του ήταν Μάτσανι-όπως το είχαν ονομάσει οι Τούρκοι ή κατ΄ άλλους η παλιά ονομασία του χωριού είναι βυζαντινής προέλευσης.

Η λέξη Μάτσανι δηλώνει χωριό ή βοσκότοπο που βρίσκεται ανάμεσα σε δύο ποτάμια, κάτι που ταιριάζει στη γεωμορφολογία του χωριού μας. Κατά πάσα πιθανότητα η ονομασία να έχει δοθεί από τους Φράγκους που είχαν κατακτήσει τη δυτική και βόρεια Πελοπόννησο (1204 - 1430).Γύρω στο 1405 ο Θεόδωρος ο Α' ο Παλαιολόγος επέτρεψε να μπουν στην Πελοπόννησο με τα κοπάδια τους 10.000 Αλβανοί χριστιανοί Αυτό έγινε γιατί η Πελοπόννησος είχε μεγάλη απώλεια πληθυσμού λόγω επιδημίας της μαύρης πανούκλας. Γι' αυτό και πολλά τοπωνύμια του χωριού μας έχουν αρβανίτικες ονομασίες. Ίσως προϋπήρχαν κάτοικοι στο χωριό και το ενίσχυσαν οι αλβανικές οικογένειες. Έτσι διατηρήθηκε η αρβανίτικη γλώσσα, τραγούδια και κάποια έθιμα ως και σήμερα.

Στα επώνυμα όμως των οικογενειών επικρατεί το ελληνικό στοιχείο. Η ονομασία Κρυονέρι δόθηκε μετά απόφαση του κοινοτικού συμβουλίου, το 1960 λόγω του κρύου και άφθονου νερού που υπήρχε και υπάρχει. Η παλιά θέση του χωριού βρισκόταν πιο χαμηλά από την σημερινή θέση κοντά στην κάτω βρύση. Από τις γραπτές πηγές φαίνεται ότι κατά την επανάσταση του 1821 και τις μάχες που ακολούθησαν για την απελευθέρωση της Ελλάδας ο Κολοκοτρώνης είχε εγκαταστήσει στο Μάτσανι το κέντρο ανεφοδιασμού των στρατιωτών ενώ το στρατηγείο ήταν στο Σούλι.

Από παλιά το χωριό είχε τους περισσότερους κατοίκους σε σχέση με τα γειτονικά χωριά και γρήγορα εδώ ιδρύθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα σχολαρχείο. Στους πολέμους του 20ου αιώνα ( Α' και Β' Παγκόσμιοι πόλεμοι και στην αντίσταση κατά της εισβολής των Τούρκων στην Κύπρο)πολλοί Κρυονερίτες πλήρωσαν με το αίμα τους την απελευθέρωση της πατρίδας. Σήμερα η κεντρική εκκλησία του χωριού είναι η Αγία Τριάδα μια πετρόχτιστη βασιλική που χτίστηκε στο τέλος του 19ου αιώνα ενώ ξεχωρίζει στο ναό το περίφημο μαρμάρινο τέμπλο το οποίο κατασκεύασαν Τηνιακοί τεχνίτες.

Το Κρυονέρι είναι το κεφαλοχώρι της περιοχής και ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της ημιορεινής Κορινθίας, καθαρά με αγροτική οικονομία όπου καλλιεργείται κυρίως η ελιά και η σταφίδα (Κορινθιακή και Σουλτανίνα). Διαθέτει Νηπιαγωγείο, Δημοτικό Σχολείο και Γυμνάσιο. Επίσης έχει αγροτικό ιατρείο. Περιβάλλεται από πλούσια φυσική χλωρίδα ( κυρίως πεύκα ) ενώ κοντά στο Κρυονέρι, στο όρος Βέσιζα, υπάρχει το Βυζαντινό μοναστήρι της Λέχωβας βυζαντινό μνημείο του 9ου-10ου αιώνα (4 χιλιόμετρα έξω από το χωριό),σπουδαίο Πνευματικό κέντρο. Στην περιοχή του Κρυονερίου βρίσκεται το αστεροσκοπείο ένα από τα σημαντικότερα επιστημονικά και ερευνητικά κέντρα της χώρας. Το Κρυονέρι έχει αναπτύξει παράδοση σε πολιτιστικές πρωτοβουλίες. Αξιόλογο είναι το μικρό θέατρο δίπλα στην άνω κρήνη μέσα σε ειδυλλιακό τοπίο και με απίθανη ακουστικότητα. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι Πολιτιστικές εκδηλώσεις μιας εβδομάδας στα τέλη Ιουλίου από τον Πολιτιστικό Σύλλογο του χωριού. Επίσης σημαντική πολιτιστική θέση κατέχει το πανηγύρι που γίνεται στις 22 και 23 Αυγούστου γιορτής της Παναγίας.

Με χίλιους περίπου κατοίκους το Κρυονέρι ατενίζει με αισιοδοξία το νέο αιώνα και τις προοπτικές που ανοίγονται σε αυτόν καθώς διαθέτει ένα σημαντικό πλούτο, μια σπουδαία και ακμάζουσα νεολαία